Muzeum Zamek w Janowcu otwarte jako samodzielna instytucja

Zamek w Janowcu dotychczas był oddziałem Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. Na mocy decyzji sejmiku woj. lubelskiego od 1 stycznia 2025 roku został przekształcony w samodzielną instytucję kultury - Muzeum Zamek w Janowcu.

Po miesięcznej przerwie, związanej z reorganizacją i wprowadzeniem koniecznych zmian administracyjnych i prawnych, od soboty 1 lutego zamek został otwarty dla zwiedzających. Dostępne są dziedziniec oraz krużganki zamku, a także ekspozycje w Dworze z Moniak oraz w Spichlerzu z Podlodowa.

„Utworzenie samodzielniej instytucji otworzyło wiele możliwości rozwoju i promocji tego miejsca” – powiedziała PAP dyrektor Muzeum Zamek w Janowcu Marzena Brzezicka.

Pierwsza wystawa czasowa, poświęcona historii zamku w Janowcu ma być otwarta w marcu. Do końca roku co trzy miesiące będą prezentowane nowe ekspozycje czasowe, przedstawiające m.in. dawnych właścicieli zamku - magnackie rody Firlejów, Tarłów i Lubomirskich. „Te wystawy będą zapowiadać to, co będzie na dużo bardziej rozbudowanej i nowoczesnej wystawie stałej” – zapowiedziała Brzezicka.

Wystawa stała dotycząca 500-letniej historii zamku oprócz prezentacji okresów kiedy był on własnością magnackich rodów będzie pokazywała też ówczesny arsenał m.in. elementy uzbrojenia wojska czy broń białą noszoną przez magnatów i szlachtę. Na ekspozycji mają być wykorzystane nowoczesne technologie, m.in. hologramy postaci historycznych.

Eksponaty pochodzić mają m.in. z kolekcji Fundacji Książąt Lubomirskich. Porozumienie w tej sprawie podpisane zostało w październiku ub. roku. Prezes Fundacji książę Jan Lubomirski-Lanckoroński zadeklarował nieodpłatne wypożyczenie ponad 50 przedmiotów związanych z historią rodu Lubomirskich, w tym m.in. listy królewskie, mapy z okresu XV i XVI wieku, broń z XV i XVI w., meble.

Ponadto muzeum planuje pozyskiwać depozyty muzealiów z innych placówek oraz od prywatnych kolekcjonerów, a także kupować eksponaty - sejmik woj. lubelskiego przeznaczył dla muzeum na ten cel 2 mln zł. Brzezicka zapowiedziała także starania o fundusze z ministerstwa kultury z programów grantowych dla muzeów w organizacji.

Otwarcie wystaw stałych planowane jest na 1 kwietnia 2026 roku. Będą one usytuowane w Domu Północnym – odbudowanej części Zamku, stanowiącej rodzaj pałacu, który pierwotnie powstał tu w XVI wieku, dobudowany do muru obronnego. Dom Północny zostanie także kompleksowo odremontowany, obecnie jest niedostępny dla zwiedzających.

Uchwałę o utworzeniu samodzielnej instytucji muzealnej na Zamku w Janowcu radni województwa lubelskiego przyjęli w listopadzie ub. roku. Nowe muzeum ma sprawować opiekę nad historycznym zamkiem, zabytkowym wzgórzem, murowanymi i ziemnymi elementami obronnymi. Ma też upowszechniać wiedzę o dziedzictwie kulturowym Janowca i okolic związanym z magnackimi rodami Firlejów, Tarłów i Lubomirskich.

Zamek w Janowcu nad Wisłą, jako fortyfikację obronną wybudował na początku XVI wieku hetman wielki koronny Mikołaj Firlej, przedstawiciel jednego z najpotężniejszych rodów magnackich Rzeczypospolitej. Firlejowie władali Janowcem przez 150 lat. Potem przeszedł on w ręce rodu Tarłów. W XVII wieku, spalony i ograbiony podczas najazdu Szwedów, został odbudowany i rozbudowany w stylu barokowym przez Lubomirskich.

Kilka razy przebudowywany zamek stracił charakter obronny na rzecz funkcji rezydencjalnej. W XIX wieku często zmieniał właścicieli, których nie było stać na jego utrzymanie. Zamek, znacznie zniszczony już podczas wojen napoleońskich, popadał w ruinę. W 1928 r. kupił go miłośnik historii Leon Kozłowski. Wyremontował tylko dwa pomieszczenia w baszcie. Zamek był jego własnością także w okresie PRL. W 1975 r. zamek odkupił skarb państwa z przeznaczeniem na muzeum; zabezpieczono ruiny i dokonano częściowej odbudowy zamku.

Zamek w Janowcu położony jest na wysokiej skarpie wiślanej, naprzeciwko położonego po drugiej stronie rzeki, malowniczego Kazimierza Dolnego. Atrakcją dla turystów są wielopoziomowe krużganki, z których podziwiać można piękne widoki na dziedziniec zamkowy i dolinę Wisły.(PAP)

ren/ dki/